مایع آمنیوتیک

مایع آمنیوتیک؟ هر آن‌چیزی که باید شما بدانید

مایع آمنیوتیک در واقع یک مایع شفاف و زرد رنگ است که درون کیسه آمنیوتیک بوده و در 12 روز اول پس از لقاح، در کیسه تولید می شود.

در این مقاله خانم دکتر نرمین کریسانی متخصص زنان و جراح زیبایی به موضوع “مایع آمنیوتیک” پرداخته است.

مایع آمنیوتیک در واقع یک مایع شفاف و زرد رنگ است که درون کیسه آمنیوتیک بوده و در 12 روز اول پس از لقاح، در کیسه تولید می شود. این مایع در واقع کودک در حال رشد را درون رحم مادر احاطه می کند. مایع آمنیوتیک عملکرد و وظایف بسیار مهمی دارد و برای رشد صحیح و سالم جنین، حیاتی است. با این حال، اگر مقدار مایع آمنیوتیک داخل رحم خیلی کم یا خیلی زیاد باشد، ممکن است عوارضی را نیز ایجاد نماید.

ما در این مقاله سعی داریم که به بررسی عملکرد و وظایف مایع آمنیوتیک پرداخته و این موضوع را بررسی کنیم که وقتی سطح مایع آمنیوتیک خیلی زیاد یا خیلی کم باشد چه اتفاقی می افتد؟

مایع آمنیوتیک چیست؟

هنگامی که نوزاد در رحم مادر است، در کیسه ای به نام آمنیوتیک قرار می گیرد، کیسه ای که از دو غشای آمنیون و کوریون تشکیل شده است و در واقع جنین 9 ماه بارداری را در داخل این کیسه که توسط مایع آمنیوتیک احاطه شده است رشد و نمو پیدا می کند.

در ابتدا، مایع از آب تولید شده توسط بدن مادر تشکیل شده است. با این حال، در حدود هفته 20 بارداری، ادرار جنین بطور کامل جایگزین آن آب اولیه می شود، زیرا جنین مایع آب موجود را می بلعد و دفع می کند. مایع آمنیوتیک همچنین حاوی اجزای حیاتی مانند مواد مغذی، هورمون ها و آنتی بادی های ضد عفونت نیز می باشد.

وقتی مایع آمنیوتیک به رنگ سبز یا قهوه ای شود، نشان دهنده آن است که نوزاد قبل از تولد مکونیوم را دفع کرده است. مکونیوم در واقع همان نام اولین حرکت روده است. مکونیوم موجود در مایع می تواند مشکل ساز باشد. این امر می تواند باعث بروز یک مشکل تنفسی به نام سندرم آسپیراسیون مکونیوم شود که زمانی رخ می دهد که مکونیوم وارد ریه های جنین می شود. در این موارد، اغلب نوزادان پس از تولد نیاز به درمان دارند.

عملکرد مایع آمنیوتیک

همانطور که در بخش های قبل به آن اشاره شد، مایع آمنیوتیک مسئولیت و عملکردهای گسترده دارد که از جمله مهمترین آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:

محافظت از جنین: این مایع کودک را از فشارهای بیرونی محافظت کرده و به عنوان نوعی ضربه گیر عمل می کند.
کنترل دما: این مایع نوزاد را عایق می‌کند، او را گرم نگه می‌دارد و دمای منظمی را برای بدن او حفظ می‌کند.
کنترل عفونت: مایع آمنیوتیک حاوی آنتی بادی است.
رشد ریه و سیستم گوارشی: کودک با تنفس و بلع مایع آمنیوتیک، به رشد عضلات ریه و سیستم گوارشی در حین بارداری کمک می کند.
رشد ماهیچه ها و استخوان ها: نوزاد با شناور شدن در داخل کیسه آمنیوتیک، آزادی حرکت دارد که این امر به عضلات و استخوان ها فرصت رشد مناسب می دهد.
حمایت از بند ناف: مایع داخل رحم مانع از فشرده شدن بند ناف می شود. این طناب همچنین غذا و اکسیژن را از جفت به جنین در حال رشد منتقل می کند.

اختلالات کیسه آمنیوتیک

همانطور که گفته شد ممکن است برخی شرایط باعث شوند که مقدار مایع آمنیوتیک بیشتر یا کمتر از حد طبیعی خود شود.

زمانی که مایع آمنیوتیک خیلی کم باشد اصطلاحاً الیگوهیدرآمنیوس اتفاق می افتد و پلی هیدرآمنیوس زمانی است که مایعات آمنیوتیک بیش از حد در کیسه وجود داشته باشد.

الیگوهیدرآمنیوس

همانطور که گفته شد، سطوح پایین مایع آمنیوتیک که به آن الیگوهیدرآمنیوس گفته می شود، در 4 درصد از تمام بارداری ها رخ می دهد. الیگوهیدرآمنیوس زمانی وجود دارد که شاخص مایع آمنیوتیک که در سونوگرافی دیده می شود، کمتر از 5 سانتی متر باشد. شاخص طبیعی در حقیقت بین 5-25 سانتی متر است و حداکثر پاکت عمودی کمتر از 2 سانتی متر باشد.

این اختلا همچنین ممکن است در مادرانی که سابقه یکی از شرایط پزشکی زیر را داشته اند نیز رخ دهد:

بارداری های قبلی با محدودیت رشد
فشار خون بالا یا مزمن
مشکلات جفت، به عنوان مثال، جداشدگی
پره اکلامپسی
دیابت
لوپوس
حاملگی چند قلو
نقایص مادرزادی، مانند ناهنجاری های کلیوی
دلایل ناشناخته دیگر که به عنوان ایدیوپاتیک شناخته می شوند

الیگوهیدرآمنیوس می تواند در هر سه ماهه بارداری اتفاق بیفتد، اما می توان گفت که در 6 ماه اول بارداری مشکلی نگران کننده تر است. در این مدت، خطر نقص مادرزادی، از دست دادن بارداری، زایمان زودرس یا از دست دادن زندگی در نوزادان بیشتر است.

پلی هیدرآمنیوس

هنگامی که مایع آمنیوتیک بیش از حد در کیسه وجود داشته باشد، به آن پلی هیدرآمنیوس می گوینداین بیماری حدوداً در 1 درصد از تمام بارداری ها رخ می دهد. در واقع زمانی که AFI بیش از 24 سانتی متر و MVP بیش از 8 سانتی متر باشد، پلی می توان گفت که هیدرآمنیوس وجود دارد.

اختلالات جنینی که ممکن است بدلیل بروز پلی هیدرآمنیوس رخ دهند عبارتند از:

اختلالات گوارشی، از جمله آترزی اثنی عشر یا مری، گاستروشیز و فتق دیافراگم
اختلالات مغز یا سیستم عصبی، مانند آنسفالی یا دیستروفی میوتونیک
آکندروپلازی، یک اختلال رشد استخوان
مشکلات ضربان قلب جنین
عفونت
سندرم Beckwith-Wiedemann که یک اختلال رشد مادرزادی است
ناهنجاری های در ریه جنین
هیدروپس جنینی، که در آن سطح غیرطبیعی آب در قسمت‌های مختلف بدن جنین جمع می‌شود
سندرم انتقال خون دوقلو به دوقلو، که در آن جریان خون یک کودک بیشتر از دیگری است
عدم تطابق خون بین مادر و کودک، به عنوان مثال ناسازگاری Rh یا بیماری های Kell

در این شرایط ممکن است آزمایش دیابت برای مادر توصیه شود و سونوگرافی های مکرر برای نظارت بر سطح مایع آمنیوتیک در رحم انجام شود. موارد خفیف پلی هیدرآمنیوس معمولاً بدون درمان برطرف می شود. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به کاهش مایعات با آمنیوسنتز یا دارویی به نام ایندومتاسین باشد. این مقدار ادرار تولید شده توسط نوزاد را کاهش می دهد.

در پایان

بطور کلی باید گفت که تمام تغییرات و پارامترهای بدن مادر و جنین از اهمیت بالا و ویژه ای برخوردار می باشند. یکی از مهمترین پارامترها در واقع مقدار و سطح مایع آمنیوتیک می باشد که کمبود یا مقدار بیش از حد آن ممکن است خطرات و صدمات جران ناپذیری را برای جنین به همراه بیاورد. چکاپ مرتب توسط پزشک و آزمایش ها و سونوگرافی های مرتب می تواند به تشخیص به موقع و اقدام مناسب تر کمک نماید.